Gedenksteen voor overleden Belgische vluchtelingen in Gouda onthuld

Op 20 december is op de Katholieke Begraafplaats aan de Graaf Florisweg in Gouda een gedenksteen onthuld voor de 160 overleden Belgische vluchtelingen die in de periode 1914 en 1918 tijdelijk in Gouda verbleven. De onthulling gebeurde in aanwezigheid van de ambassadeur van België Dirk Achten, burgemeester van Gouda Milo Schoenmaker, wethouder Thierry van Vugt, voormalige kinderburgemeester Dieuwertje Kerkhoven. De steen is een initiatief van het Historisch Platform Gouda, naar een idee van Martin Kraaijestein en Frans Vandenhende. Op de gedenksteen staat: Wie gemist wordt, is niet vergeten. Bij de steen hoort een namenboek, waarin alle 160 overleden vluchtelingen worden genoemd.

Aan de Graaf Florisweg in Gouda heeft tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) een vluchtelingenkamp gestaan. Duizenden Belgische mannen, vrouwen en kinderen krijgen tussen oktober 1914 en februari 1919 hier een tijdelijk onderdak aangeboden. Het aantal Belgische vluchtelingen dat verblijft in het vluchtoord, varieert van bijna 2000 in 1915 tot ruim 1000 in 1918. Ook bij particulieren in de stad vinden vluchtelingen een tijdelijk onderkomen.

In november 1918 is het weer vrede in Europa en niet lang daarna vertrekken de laatste vluchtelingen naar huis. Het vluchtoord wordt opgeheven, de inboedel verkocht en de gebouwen gesloopt. Niet alle Belgen keren terug naar huis. Een klein aantal blijft in Gouda vanwege werk of de liefde. Daarnaast zijn er in de periode 1914-1918 160 Belgische vluchtelingen overleden in Gouda. Zij zijn bijna allemaal begraven geweest op de Katholieke Begraafplaats aan de Graaf Florisweg. Drie (protestante) vluchtelingen worden begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Vorstmanstraat.

In 2016 werd er op initiatief van Historisch Platform Gouda een informatiebord opgericht op de plek van het Vluchtoord, met de geschiedenis van het kamp en foto’s. De gedenksteen die nu onthuld is op de Katholieke Begraafplaats op 20 december 2018 herinnert nog extra aan het bestaan van de vluchtelingen die niet meer thuis kwamen na de Eerste Wereldoorlog.

Bekijk de volledige namenlijst…

Bekijk de digitale versie van het namenboek… (pdf-bestand)

Bestellen van de papieren (hardcover) versie kan door een e-mail te sturen naar info@samh.nl onder vermelding van Namenboek overleden Belgische vluchtelingen inclusief naam en adresgegevens én door 17,50 over te maken op  NL75 INGB 0000 606763 ten name van Streekarchief Midden-Holland. U krijgt dan een bevestigingsmail, waarmee het boek opgehaald kan worden bij het streekarchief in de Chocoladefabriek. Als het boek opgestuurd moet worden, komen er nog 6 euro verzendkosten bij.

Streekarchief Midden-Holland goes Vele Handen

Op donderdag 17 mei vindt van 14:00-16:00 uur de startbijeenkomst plaats van het Vele Handen-project ‘Geef de Belgische vluchtelingen in Gouda een naam’. Een project waarbij in de komende maanden bijna 5000 kaarten toegankelijk worden gemaakt van Belgische vluchtelingen die tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Gouda kwamen. En daar kunnen  ‘vele handen’ bij gebruikt worden!

Wat is Vele Handen?
Veel erfgoedinstellingen streven er naar hun collecties zoveel mogelijk online toegankelijk te maken voor hun publiek. Vaak is dat een enorme klus waarbij de inzet van vrijwilligers onmisbaar is. Vele Handen is een online platform dat vraag naar vrijwilligerswerk door erfgoedinstellingen en aanbod van vrijwilligerswerk samenbrengt. De erfgoedinstellingen bieden er gedigitaliseerde scans aan die toegankelijk moeten worden gemaakt. En het grote publiek, de ‘crowd’ helpt hieraan mee, vanuit hun comfortabele omgeving thuis en op momenten die hen uit komen. Hierdoor kunnen collecties op een kortere termijn worden ontsloten.

Indexeren van de kaarten van de Belgische vluchtelingen
Van alle Belgische vluchtelingen die in de periode 1914-1918 naar Gouda kwamen en in het Vluchtoord aan de Graaf Florisweg verbleven, zijn kaarten bijgehouden die een schat aan informatie voor historisch en genealogisch onderzoek opleveren. Zo bevatten de kaarten gegevens over de persoon, beroep, eventuele partner, laatste woonplaats, godsdienst, aankomstdatum, vorige verblijfplaats en de volgende bestemming. Bij het project ‘Geef de Belgische vluchtelingen in Gouda een naam’ is het de bedoeling dat deze gegevens worden overgetypt in online invoervelden zodat de kaarten makkelijk doorzoekbaar worden via onze website .

Doet u ook mee?
Meedoen aan het project ‘Geef de Belgische vluchtelingen in Gouda een naam’ is heel eenvoudig en geheel gratis. U hoeft geen ervaring te hebben, wel een passie voor het verleden. Op www.samh.nl/velehanden kunt u lezen hoe u zich moet aanmelden voor het project. Terwijl u gegevens invoert, spaart u zelf voor Vele-Handenpunten. U ontvangt punten per ingevoerde en/of gecontroleerde scan. Die kunt u inwisselen tegen een leuke aanbieding van het streekarchief.

Meldt u zich via info@samh.nl aan voor de startbijeenkomst op 17 mei
De startbijeenkomst van donderdag 17 mei vindt van 14:00-16:00 uur plaats in de Steenlandzaal in de Chocoladefabriek (Klein Amerika 20, Gouda). Tijdens deze bijeenkomst krijgt u uitleg over Vele Handen en het project, kunt u mede-vrijwilligers ontmoeten en wordt er geoefend met het invoeren van de gegevens van de Belgische vluchtelingen. Heeft u de beschikking over een laptop? Neemt u die dan mee. Koffie en thee krijgt u gratis van het streekarchief aangeboden.

Een bijzondere dag!

Gisteren, op 16 september 2016, is het herdenkingsbord voor Vluchtoord Gouda onthuld. Het organiserend comité was tot op het laatste moment druk met alle voorbereidingen, maar het resultaat mag er dan ook zijn! We vinden het heel erg fijn en bijzonder, dat er gisteren zo veel belangstelling voor was. Een verslag van de middag en de onthulling in beeld en geluid:

 

Ineke Verkaaik, voorzitter van het Historisch Platform Gouda opende de middag. Foto Gert Jan Jansen

Burgemeester Milo Schoenmaker en ambassadeur van België Chris Hoornaert op de voorste rij. Foto Gert Jan Jansen

De huidige en de voorgaande kinderburgemeesters van Gouda, waren aanwezig, Foto Gert Jan Jansen

De zaal bij Bunnik’s Vemen BV was goed gevuld. Foto Gert Jan Jansen

Lezing door Ronald van der Wal over Gouda in de Eerste Wereldoorlog. Foto Gert Jan Jansen

Martin Kraaijestein vertelde over de geschiedenis van het vluchtoord. Foto Gert Jan Jansen

Lieve de Buck, kleindochter van dirigent en onderwijzer in het vluchtoord Emiel de Bruijne vertelde samen met haar echtgenoot Frans Vandenhende over haar opa. Foto Erik Kooistra

Het hele gezelschap vertrekt per treintje naar de Graaf Florisweg. Foto Gert Jan Jansen

Het bord werd onthuld onder grote belangstelling. Foto Erik Kooistra

Dieuwertje Kerkhoven, de allereerste kinderburgemeester van Gouda schreef een werkstuk over het vluchtoord en vertelt waarom herinneren aan deze geschiedenis zo belangrijk is. Foto Gert Jan Jansen

Ambassadeur Hoornaert vertelt hoe bijzonder hij het vindt het bord te mogen onthullen. Foto Gert Jan Jansen

Burgemeester Schoenmaker voelt zich vereerd dat hij net als zijn voorgangers de burgemeesters Martens en Mijs van Gouda, een rol mag spelen in de geschiedenis van het vluchtoord. Foto Gert Jan Jansen

Het bord onthuld! Foto Gert Jan Jansen

Stedelijke Harmonie Caecilia voert de Turnersmars op, een muziekstuk dat door dirigent en onderwijzer Emiel de Bruijne 100 jaar geleden in het het vluchtoord werd gecomponeerd. Foto Gert Jan Jansen

De ambassadeur voor het bord met links kleinkinderen van Emiel de Bruijne en rechts de kleinzoon van bouwkundige voor het vluchtoord Oscar Baeyens. Foto Erik Kooistra

Kleindochter Lieve de Buck kreeg van de Stedelijke Harmonie Caecilia het bewerkte muziekstuk van haar opa. Foto Gert Jan Jansen

 

De onthulling…

Hoera we hebben het streefbedrag gehaald! Heel erg bedankt voor alle donaties en aandacht die onze crowdfundingactie heeft gehad! Ook dank voor organisatie Voor je Buurt, een fijne manier om geld én betrokkenheid te verzamelen voor ons initiatief.

Op vrijdagmiddag 16 september 2016 zal om 15:30 uur aan de Graaf Florisweg in Gouda het herdenkingsbord worden onthuld door de Belgische ambassadeur Chris Hoonaert, samen met burgemeester van Gouda Milo Schoenmaker en kinderburgemeester Yassine Mellah.

Voorafgaande aan deze plechtigheid is er een themabijeenkomst voor genodigden in de ontvangstruimte van Bunnik BV aan het stationsplein. Deze begint om half twee.  Naast een drietal sprekers, wordt ook een filmfragment van ca 6 minuten met beelden uit het Vluchtoord getoond.

Bij de onthullingsplechtigheid zal de Stedelijke Harmonie Caecilia, die nauwe banden had met het fanfarekorps ‘Hoop op Toekomst’ in het vluchtoord, de ‘Turnermars’ ten gehore brengen.  Deze mars is door de Belgische dirigent Emiel de Bruyne gecomponeerd en precies honderd jaar geleden voor het eerst op de Markt van Gouda ten gehore gebracht.

De allereerste kinderburgemeester van Gouda, Dieuwertje Kerkhoven, schreef twee jaar geleden al een werkstuk over het vluchtoord en zal bij de onthulling vertellen waarom zij zo belangrijk vindt dat in Gouda iedereen weet over het vluchtoord.

 

 

Photoshop avant la lettre

De foto’s van vluchtoord Gouda zijn allemaal ongeveer 100 jaar oud. In honderd jaar tijd kan een foto veel te lijden hebben: invloed van licht en vocht zorgen ervoor dat een foto verkleurt, verbleekt en kwetsbaar wordt. De grootste schade wordt echter veroorzaakt door de mens. Het niet zo netjes opbergen van foto’s of het vaak aanraken van een foto doet de kwaliteit ook achteruit gaan. De meest dierbare foto’s vertonen vaak de grootste gebruiksschade. En dat is natuurlijk niet raar, zo’n foto wordt bewaard in een portemonnee of binnenzak of wordt vaak in de hand genomen. 

Voor het herdenkingsbord zijn een aantal foto’s weer in oude staat terug gebracht. Met behulp van een fotobewerkingsprogramma als Photoshop kunnen veel krasjes en vlekjes worden weggewerkt en wordt de foto als het ware digitaal opgepoetst. Ook verkleurde of verbleekte foto’s krijgen zo weer meer diepte en contrast. Niet alleen zien de foto’s er nu weer bijna uit zoals ze 100 jaar geleden door de fotograaf werden afgedrukt, ook zijn er veel meer details zichtbaar.  Bij het bewerken van de foto’s worden bovendien soms leuke ontdekkingen gedaan.

Ambassadeurs voor het vluchtoord

Het idee voor het herdenkingsbord is ontstaan tijdens de verdiepingscursus Gouda en de Wereldoorlogen (Goudologie 2). Docenten en cursisten verbaasden zich erover dat helemaal niets herinnert aan het Vluchtoord en maakten plannen voor een zichtbare en blijvende herinnering:

“Ik voel me zeer betrokken bij het plaatsen van dit herdenkingsbord. Waarom? In deze tijd zien we veel over vluchtelingen op het wereldnieuws. Hoe gaan we daar nu mee om? In 1915 nam mijn overgrootvader Michiel Bunnik twee Belgische meisjes uit het Vluchtoord op in huis, Rosa en Julia. Vier jaar lang maakten zij onderdeel uit van onze familie. Nu nog hebben mijn familie en ik contact met hun nakomelingen. Naar mijn mening heeft het bord een dubbele functie: het laat ons onze geschiedenis zien en toont ons wellicht een voorbeeld.”
(Mick Bunnik, cursist Goudologie en directeur Bunnik Holding BV)

“In mijn onderzoek en publicaties over de Eerste Wereldoorlog heeft het vluchtoord in Gouda altijd mijn speciale belangstelling gehad. Heel bijzonder dat de Gouwenaars, in een voor hen ook moeilijke tijd, zo gastvrij de Belgische vluchtelingen vier jaar lang hebben ontvangen. Het plaatsen van een herdenkingsbord is een goed initiatief om respect te tonen aan de Belgische vluchtelingen en de Gouwenaars uit die tijd.”
(Martin Kraaijestein, docent Goudologie en historicus/onderzoeker)

Sneak preview…

Voor iedereen die graag wil weten waar hij of zij voor doneert of gewoon nieuwsgierig is: zo gaat het informatiebord eruitzien aan de Graaf Florisweg in Gouda!

Nog niet gedoneerd? We kunnen nog steeds uw bijdrage goed gebruiken! Helpt u mee? Alvast bedankt! U kunt nog doneren tot 5 september! 

Hoop op Toekomst

Hoop op Toekomst was de naam van het fanfarekorps dat bestond binnen het Vluchtoord Gouda. Het werd opgericht in 1915 en stond onder leiding van de vanuit Kruibeke gevluchte Emiel de Bruyne. Een kleindochter van hem zal aanwezig zijn bij de onthulling van het herdenkingsbord op 16 september en iets vertellen over haar grootvader.

Hoop op Toekomst is ook de titel van een filmdocumentaire van Leo van Maaren over de geschiedenis van de miljoen Belgische vluchtelingen die in de oktoberdagen van 1914 in Nederland hun toevlucht zochten.

Uit de beschrijving van de filmdocumentaire:

“Hoe verliep hun vlucht, hoe groot was de chaos van de eerste dagen, hoe verliep de opvang van Nederlandse zijde? Wat gebeurde met de ruim honderdduizend Belgische vluchtelingen die gedurende de vier jaren die de oorlog duurde, in Nederland zouden blijven? Dit verhaal wordt verteld zowel vanuit het perspectief van de Belgische vluchtelingen en overheid, als door de ogen van de Nederlandse bevolking en autoriteiten.

Een bord voor circusdirecteur Albert Carré

Heeft u het beeldmerk al gezien op onze Facebook-pagina en Twitteraccount? Het betreft een plateelbord van 50 centimeter doorsnee uit de collecties van Museum Gouda. Te zien zijn een aantal personen, wat houten gebouwen en het torentje van Sint-Janskerk op de achtergrond met de tekst: “aan ALBERT CARRÉ.; de dankbare bewoners van het vluchtoord te gouda; mei 1916”. Wat is het verhaal achter dit bord? Circus Carré komt net als in 1915, in mei 1916 naar Gouda. Al in de weken ervoor wordt er geadverteerd voor het circus dat op de Markt zijn tent zal oprichten. Er wordt een spectaculair waterballet aangekondigd onder de titel ‘Circus onder Water’ waarbij meer dan 100.000 liter water door de manege van het circus zal stromen.

  

Herinnering aan Vluchtoord Gouda 1914-1918

Op vrijdag 16 september 2016 vindt er in Gouda een bijzondere gebeurtenis plaats. Het is de bedoeling dat burgemeester Milo Schoenmaker, samen met de ambassadeur van België op die dag een herdenkingsbord zal onthullen op de plaats waar aan de Graaf Florisweg tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918)  het vluchtoord Gouda was gevestigd: een “Belgisch dorp’ in Gouda. Met een feestelijke en informatief programma moet op deze dag een stukje Goudse geschiedenis, samen met afstammelingen van de vluchtelingen van weleer herinnerd worden.

Honderd  jaar geleden was er aan de Graaf Florisweg in Gouda een vluchtelingenkamp gevestigd voor onze Belgische buren. Duizenden mannen, vrouwen en kinderen verbleven hier tijdens de Eerste Wereldoorlog, gevlucht voor het geweld in hun eigen land. Vier jaar lang maakt het Vluchtoord onderdeel uit van de Goudse samenleving. Nu is er niets meer te zien van dit indrukwekkende stukje Goudse geschiedenis. Het Historisch Platform Gouda wil hier verandering in brengen en heeft het initiatief genomen om een herdenkingsbord op de plaats van het Vluchtoord neer te zetten. Helpt u mee dit te realiseren?